Chiến Dịch - page 2

Luật phòng, chống tham nhũng sửa đổi đã được Quốc hội thông qua ngày 20 tháng 11 năm 2018. Một trong những nội dung đáng chú ý đó là khái niệm “mâu thuẫn lợi ích” đã được đưa vào giải thích ở Điều 3. Cụ thể, “Xung đột lợi ích là tình huống mà trong đó lợi ích của người có chức vụ, quyền hạn hoặc người thân thích của họ tác động hoặc sẽ tác động không đúng đến việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ”. 

TS. Phạm Quỳnh Phương 

 Một trong những luận điểm quan trọng trong lĩnh vực không gian công cộng là của nhà lý thuyết xã hội Marxist, Henri Lefebvre, đó là “quyền đối với thành phố” (the right to the city). Quan điểm quan trọng nhất của Lefebvre là: thành phố là một sản phẩm/tuyệt tác tập thể (ouvre) mà tất cả các công dân trong thành phố đều tham gia vào việc tạo nên nó. Theo Lefebvre, trái với nông thôn, thành phố bản thân nó đã mang tính công cộng (public), và các không gian luôn có sự trao đổi và tương tác xã hội của những người lạ. Thành phố là không gian của sự tồn tại những khác biệt. Tính công cộng của thành phố đòi hỏi tính không đồng nhất (heterogeneity) và không gian để thu hút người di cư đến thành phố. Để sự đối diện với sự khác biệt có thể thành công, thì quyền được sinh sống ở thành phố, bởi những người khác nhau và những nhóm khác nhau là vấn đề then chốt, nhưng cũng lại luôn là vấn đề gây mâu thuẫn. Những người khác nhau phải tranh đấu để định dạng thành phố, liên quan đến quyền tiếp cận các lĩnh vưc công cộng, và cả quyền có tư cách công dân. Và trong những sự tranh đấu này, thì việc thành phố như một tuyệt tác chung, một sản phẩm tập thể mà không phải một dự án riêng nào, trở thành vấn đề quan trọng.^[1]

TS. Phạm Quỳnh Phương 

Con người đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định sự phân biệt giữa không gian và địa điểm. Trong công trình The Practice of Everyday Life, De Certeau cho rằng một một địa điểm là một trật tự (dù loại nào) mà trong đó các yếu tố kết hợp để tạo nên sự cùng tồn tại, và vì thế một địa điểm là “một cấu hình tức thời của các vị trí. Nó ám chỉ một sự ổn định” (tr. 117). Trong khi đó, “không gian” lại liên quan đến sự biến đổi của phương vị, tốc độ, và thời gian. Nó là một “tập hợp của các sự giao nhau của các yếu tốchuyển động” (tr. 117). Nói cách khác, “không gian là một địa điểm được hoạt động”. De Certeau so sánh “không gian” với “địa điểm” như là một từ vựng được đọc lên so với một từ nằm im trên giấy, một “không gian” phố của những người đi bộ so với một con phố được tạo ra một cách hình học bởi các nhà quy hoạch. Con phố ấy dù được quy hoạch thế nào, có vỉa hè hay không, bẩn thỉu hay sạch sẽ, thì nó đều chỉ có ý nghĩa khi người đi bộ bắt đầu “sống” trong nó và đem lại nghĩa cho nó bằng cách mà họ đi lại, rẽ trái hay phải, ngay cả vứt rác lên nó, chống lại một cái gì đó hoặc kỷ niệm một sự kiện nào đó. Tương tự như De Certeau phân biệt không gian và nơi chốn/địa điểm, Soja (1989) tạo ra thuật ngữ “tính không gian” (spatiality), nhấn mạnh tính năng động của không gian, và phân tách tính chất tự nhiên khỏi các điều kiện vật chất của nơi chốn và tranh luận rằng tính không gian có tác động lớn tới trải nghiệm sống của con người. Trong cuốn sách Postmodern Geographies: The Reassertion of Space in Critical Social Theory, Edward Soja (1989) cho rằng “việc tổ chức và ý nghĩa của một không gian là một sản phẩm của sự chuyển dịch, biến đổi, và trải nghiệm xã hội” (tr.80). Một không gian công cộng, như vậy, sẽ không có chức năng như người quy hoạch mong muốn, mà nó chỉ trở thành không gian công cộng khi có sự tương tác giữa những con người trong không gian ấy, vào những thời điểm nhất định. 

TS. Phạm Quỳnh Phương 

“Không gian công cộng” là một khái niệm đa nghĩa, bởi nó “được tạo ra, được sửdụng, được gán nghĩa, được quản lý, và được tái sinh do các nhu cầu chính trị- kinh tế- xã hội của các thể chế xã hội khác nhau, ởcác không gian và tại thời gian khác nhau, bị chi phối bởi các hệ thống chính trị, kinh tế và xã hội khác nhau”.^[1]Điều đó cũng có nghĩa, cách hiểu về không gian công cộng không hoàn toàn giống nhau ở các nền văn hoá khác nhau. Theo KTS Phạm Thuý Loan^[2], khái niệm không gian công cộng phương Tây được gắn với ý niệm về quyền tiếp cận và loại trừ đối với không gian. Không gian công cộng, theo nghĩa này, từ góc nhìn thể chế, sẽ gắn với các mô hình xã hội dân chủ mà ở đó nhà nước có trách nhiệm tạo ra các không gian mà mọi người đều có quyền tiếp cận bình đẳng. Những không gian công cộng đầu tiên được cho là xuất hiện vào thời Hy Lạp cổ đại với những Agora (quảng trường công cộng, chợ, sảnh hội họp,…). Vào thời cổ đại La Mã, các forum (quảng trường lớn) gắn liền với những con đường giao nhau là nơi diễn ra các hoạt động công cộng.